Son yıllarda Avustralya, Fransa ve Almanya gibi birçok ülkede hayata geçirilen dijital telif yasaları doğrultusunda, Google ve Meta’nın (Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın tepe şirketi) platformları üzerinden kullanıcılara sundukları içeriklerin karşılığı olarak yayıncılara ödeme yapması zorunluluğu doğdu.
Bu ülkelere geçtiğimiz günlerde bir yenisi eklendi. Kanada hükümeti ve teknoloji devi şirket arasında yapılan anlaşmaya göre, Google, ülkede faaliyet gösteren haber kuruluşlarına yıllık yaklaşık 74 milyon dolar ödeyecek.
İnternet devlerinin kullanıcılarına sundukları haberlerin karşılığını vermesini öngören küresel eğilimin bir parçası olan Kanada Çevrim İçi Haber Yasası, Haziran ayında kabul edildi. Kısaca C-18 olarak anılan yasa 19 Aralık tarihinde yürürlüğe girecek.
Türkiye’de ise Dijital Telif Yasası’nın henüz hayata geçmemiş olması nedeniyle Google başta olmak üzere arama motorları ve sosyal platformlar yayıncılara telif ödemesi yapmıyor.
Google daha önce Kanada’daki haber siteleriyle ilgili içeriklere erişimi engelleyeceğini açıklamış, Kanada yasalarının Avrupa ve Avustralya yasalarından daha katı olduğunu belirtmişti. Yasanın hedefindeki diğer internet devi Meta ise yasayla ilgili endişeleri nedeniyle Kanada’daki medya kuruluşlarının Facebook ve Instagram’daki haber paylaşımını engellemişti. Haftalar süren müzakerelerin ardından taraflar anlaşmaya vardı. Bununla birlikte Kanada Kültürel Miras Bakanı Pascale St-Onge, gelecekte dünyanın başka herhangi bir yerinde daha iyi anlaşmalara varılması durumunda Kanada’nın üzerinde uzlaşılan koşulları yeniden değerlendirebileceğini söyledi.
‘BU ALANDA ÇALIŞAN HABERCİLERİN KORUNMASI GEREKİYOR’
Konuyla ilgili Hürriyet’ten İsmail Sarı’ya değerlendirmelerde bulunan İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Beyler Yetkiner, “Diğer ülkeler de Kanada örneğini dikkate alıp bu yasa için harekete geçmeli. ‘Dijital dünya’ dediğimiz olgu zamana bırakılacak bir durum değil. 65 milyona yakın kullanıcının olduğunu düşündüğümüzde bu alanda habercilik yapan insanların korunması gerekiyor” dedi.
‘BİR AN ÖNCE GOOGLE İLE ANLAŞMALIYIZ’
Bu gelişmenin Türkiye adına da umutları artırdığına dikkat çeken Yetkiner, “Ülke olarak bir an önce Google ile oturup anlaşmalı ve dijital basını koruyacak adımlar atmalıyız. Telif yasası ya da benzeri kanunlar aracılığıyla haber yayınlayan platformların haberleri yayınlarken belli bir ücret vermesi şart” ifadelerini kullandı.
‘ARTIK BÜYÜK ÇOĞUNLUK HABERLERİ GAZETE YERİNE İNTERNETTEN TAKİP EDİYOR’
Bu noktada akla şu soru geliyor: Kanada’daki durum Türkiye’de de hayata geçerse medyada nasıl dönüşümler gerçekleşir?
Bu sorumuza “Bu durumu karşılıklı düşünmek gerekiyor” cevabını veren Yetkiner, şu bilgilerin altını çizdi:
* Artık insanların büyük bir çoğunluğu haberleri gazete yerine internetten takip ediyor. Bu haberleri yayınlayan platformlar reklam gösterip para kazanırken haberi üreten mecraya içerik karşılığında hiçbir maddi destek verilmiyor. Oysaki haberleri kullanılan internet sitelerinin haklarının korunması ve belli bir telif ödenmesi gerekir.
* İşin bir de diğer tarafı var: Google gibi mecralar tekel oluşturdukları için bu yasayı kabul etmeyerek “Ücret ödemiyorum ve haberlerinizi yayınlamıyorum” dese insanların habere ulaşması da zorlaşacak. Bu da insanların haber alma hakkının yok edilmesi anlamını taşıyor. O yüzden bu konuların detaylı ele alınması gerekiyor. Hem haber üreticisinin hem de bunu yayınlayan dijital mecraların bir şekilde uzlaşması gerekiyor.
‘EĞER ÜLKEMİZ DE SÖZ KONUSU YASAYI ONAYLARSA EKONOMİK KAZANÇ SAĞLANACAK’
Kanada için açıklanan 74 milyon doların oldukça yüklü ve medyayı rahatlatacak bir miktar olduğunun altını çizen Doç. Dr. Beyler Yetkiner, “Bizim ülkemiz de söz konusu yasayı onaylar ve dijital platformlar da kabul ederse, dijital yayıncılık yapan gazeteler için ekonomik anlamda çok büyük avantaj sağlanmış olacak. Bunun yanında haber siteleri için de önemli bir gelir kaynağı oluşacak” ifadelerini kullandı.
